Βασικές έννοιες της παχυσαρκίας
Η παχυσαρκία χαρακτηρίσθηκε το 1948 ως χρόνια νόσος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο οποίος όρισε την 24η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας. Η παχυσαρκία είναι μία χρόνια, πολυπαραγοντική, πολυσυστηματική, δύσκολα αντιμετωπίσιμη και υποτροπιάζουσα νόσος που απαιτεί διεπιστημονική παρέμβαση. Οδηγεί σε πολλές σοβαρές ασθένειες και χαρακτηρίζεται ως «επιδημία», καθώς απειλεί τα θεμέλια της δημόσιας υγείας, της οικονομίας και της κοινωνίας.
Τι είναι η παχυσαρκία;
Η παχυσαρκία ορίζεται ως υπερβολική συσσώρευση του λιπώδους ιστού στο σώμα. Ο βαθμός παχυσαρκίας, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, προσδιορίζεται με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), που αποτελεί το πηλίκο που προκύπτει αν διαιρέσουμε το βάρος (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα). Φυσιολογικά, ο ΔΜΣ πρέπει να είναι μεταξύ 18,5 και 24,9. Όταν ο ΔΜΣ είναι μεταξύ 25 και 29,9 kg/m2 τότε το άτομο θεωρείται υπέρβαρο, ενώ όταν ο ΔΜΣ είναι ≥30 kg/m2 θεωρείται παχύσαρκο. Τιμές ΔΜΣ άνω του 35 υποδηλώνουν νοσογόνο παχυσαρκία, η οποία προδιαθέτει σε επικίνδυνες επιπλοκές.
Ταξινόμηση υπέρβαρου και παχυσαρκίας με βάση το ΔΜΣ, την περίμετρο μέσης και τους συσχετιζόμενους κινδύνους.
|
ΔΜΣ |
Βαθμός παχυσαρκίας | Κίνδυνος* σε σχέση με το φυσιολογικό βάρος | ||
| άντρες <80 εκ.
γυναίκες <88 εκ. |
άντρες >102 εκ.
γυναίκες >88 εκ. |
|||
| Ελιποβαρής | <18,5 | |||
| Φυσιολογικό βάρος | 18,5-24,9 | |||
| Υπέρβαρο | 25,0-29,9 | Αυξημένος | Υψηλός | |
| Παχυσαρκία | 30,0-34,9
35,0-39,9 |
Ι
ΙΙ |
Υψηλός
Πολύ υψηλός |
Πολύ υψηλός
Πολύ υψηλός |
| Νοσογόνος παχυσαρκία | >40,0 | ΙΙΙ | Εξαιρετικά υψηλός | Εξαιρετικά υψηλός |
* Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) = σωματικό βάρος (σε κιλά) / ύψος x ύψος (σε μέτρα)
Κίνδυνος εμφάνισης ΣΔΙΙ, υπέρτασης και καρδιαγγειακών
πηγή: https://www.nhlbi.nih.gov/
Μεγάλη κλινική σημασία φαίνεται ότι έχει, ωστόσο, και η κατανομή του λίπους στο σώμα. Η κοιλιακή παχυσαρκία, δηλαδή η παρουσία περισσής ποσότητας λίπους στην κοιλιακή χώρα, αυξάνει ιδιαίτερα τον κίνδυνο εμφάνισης αντίστασης στην ινσουλίνη και υπερινσουλιναιμίας, διαταραχής του μεταβολισμού των λιπιδίων, υπέρτασης και καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Ένας τρόπος για να μετρήσουμε την κατανομή του λίπους στο σώμα είναι η περίμετρος μέσης. Η περίμετρος μέσης αποτελεί μια απλή και πρακτική μέθοδο εντοπισμού των υπέρβαρων ατόμων που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σχετιζόμενων με την παχυσαρκία νόσων. Εάν η περίμετρος μέσης υπερβαίνει τα 102 εκ. στους άνδρες και τα 88 εκ. στις γυναίκες, αυτό δείχνει ότι έχουν συσσωρευμένο λίπος στην κοιλιακή χώρα, το οποίο τους εκθέτει σε αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση προβλημάτων υγείας, ακόμη κι αν ο ΔΜΣ δεν τους κατατάσσει στην κατηγορία της νοσογόνου παχυσαρκίας.
Πού οφείλεται η παχυσαρκία;
Αρκετοί παράγοντες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας, συμπεριλαμβανομένης της γενετικής προδιάθεσης, των περιβαλλοντικών επιδράσεων και των επιλογών του τρόπου ζωής. Ενώ η γενετική παίζει τον πιο καθοριστικό ρόλο στον καθορισμό της προδιάθεσης ενός ατόμου για παχυσαρκία, σημαντικά συμβάλλουν και παθολογικά αίτια, όπως το σύνδρομο Cushing, ο υποθυρεοειδισμός και το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, όπως επίσης ψυχολογικές διαταραχές που οδηγούν σε πολυφαγία ή βουλιμία, καθώς και η λήψη διαφόρων φαρμάκων.
Παρόλα αυτά, κύρια περιβαλλοντική αιτία της παχυσαρκίας είναι συνήθως η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων με τη διατροφή μας, σε ποσότητα που υπερβαίνει τις θερμίδες που χρειαζόμαστε για να καλύψουμε τις καθημερινές μας ενεργειακές ανάγκες. Το πλεόνασμα των θερμίδων αποθηκεύεται στο σώμα ως λίπος. Η αυξημένη κατανάλωση θερμίδων με τη λήψη τροφών που είναι πλούσιες σε λίπη και υδατάνθρακες, σε συνδυασμό με τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα, δηλαδή την καθιστική ζωή και την έλλειψη άσκησης, συντελούν ώστε η παχυσαρκία να αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Τα δεδομένα δείχνουν ότι το 50% των ανθρώπων δεν τρώνε φρούτα και λαχανικά, έχουν εγκαταλείψει τη μεσογειακή διατροφή και προτιμούν τα αναψυκτικά από το νερό. Όλα αυτά οδηγούν στην ανάγκη για συνειδητοποίηση της αξίας της υγιεινής διατροφής για καλή ποιότητα.
Συνέπειες της παχυσαρκίας
Οι συνέπειες της παχυσαρκίας εκτείνονται πολύ πέρα από τη σωματική υγεία. Η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό και ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για ένα πλήθος νοσημάτων, όπως είναι η καρδιαγγειακή νόσος, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, το εγκεφαλικό επεισόδιο, οι παθήσεις της χοληδόχου κύστης, η αναπνευστική ανεπάρκεια και η άπνοια ύπνου, ενώ επιπλέον επιδεινώνει πολλούς από τους παράγοντες που συμβάλλουν στη φθορά των αγγείων, όπως είναι η υπέρταση και η υψηλή χοληστερίνη.
Μελέτες έχουν επίσης αποδείξει ότι η παχυσαρκία σχετίζεται άμεσα με χρόνια νοσήματα, όπως την οστεοπόρωση και τον καρκίνο του μαστού, του ενδομητρίου, του ήπατος, της χοληδόχου κύστης και του εντέρου. Η παχυσαρκία σχετίζεται επιπλέον με την ουρική αρθρίτιδα και εκφυλιστικές παθήσεις των αρθρώσεων, που μαζί με όλα τα παραπάνω νοσήματα διαταράσσουν την υγεία και επηρεάζουν δυσμενώς την ποιότητα ζωής των παχύσαρκων ατόμων.
Επιπλέον, η παχυσαρκία μπορεί να έχει επιζήμιες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, οδηγώντας σε κατάθλιψη, άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η οικονομική επιβάρυνση της παχυσαρκίας είναι επίσης σημαντική, με τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης να κλιμακώνονται λόγω των ασθενειών που σχετίζονται με την παχυσαρκία και της χαμένης παραγωγικότητας.
Πρόληψη και θεραπεία
Η αντιμετώπιση της επιδημίας της παχυσαρκίας απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στην οποία συμμετέχουν διάφοροι ενδιαφερόμενοι, συμπεριλαμβανομένων των φορέων που χαράσσουν πολιτικές, των επαγγελματιών του τομέα της υγείας, των εκπαιδευτικών και των κοινοτήτων. Πέρα από την έγκαιρη γνώση της γενετικής προδιάθεσης, η προώθηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών και τακτικής σωματικής άσκησης από νεαρή ηλικία είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη της παχυσαρκίας. Επίσης, μέτρα πολιτικής, όπως η εφαρμογή φόρων στη ζάχαρη, η βελτίωση της επισήμανσης των τροφίμων και η δημιουργία περιπατητικών γειτονιών, μπορούν επίσης να συμβάλουν στον περιορισμό των ποσοστών παχυσαρκίας.
Εν κατακλείδι, η παχυσαρκία είναι ένα σύνθετο και πολύπλευρο ζήτημα που απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση για την αποτελεσματική αντιμετώπισή του. Με την κατανόηση των βαθύτερων αιτιών της, την αναγνώριση των εκτεταμένων συνεπειών της και την εφαρμογή τεκμηριωμένων παρεμβάσεων, μπορούμε να εργαστούμε για τη δημιουργία ενός υγιέστερου μέλλοντος για τις επόμενες γενιές.
